توسعه اقتصادی
یکی از حقوق شهروندان تامین نیازهای مادی و معیشتی آنان از طریق توسعه اقتصادی است. حکومت باید برای این امر راهکارهای اساسی و بنیادی بیندیشد و با بر پا ساختن اقتصادی شکوهمندو پویا شهروندان را به رفاه و آسایش برساند. حکومت دینی با دو نگاه به مسائل رفاهی و اقتصادی شهروندان خود می نگرد: یکی ناپسند بودن فقر و دوم ارتباط سببی فقر با ایمان.
حضرت فقر را “مرگ بزرگ” (1) “بدتر و دشوارتر از گور” (2) و “مانع بیان حجت” (3) توصیف می کند و خطاب به محمدبن حنفیه می فرماید:
پسرم من از فقر بر تو بیمناکم. از این آفت به خدا پناه ببر زیرا فقر می تواند عامل نقصان ایمانت گردد. (4)
اهمیت فقرزدایی نزد آن بزرگوار به اندازه ای بودکه اصلاح وضع زندگی مردم را یکی از اهداف حکومت و جنگ های خود می شمرد.
... اصلاح وضعیت مردم و شهرها است. (5) ]خدایا تو می دانی که هدف ما از حکومت و جنگ ها[
شهید مطهری در توضیح این سخن می گوید:
“نظهر الاصلاح فی بلادک” خیلی عجیب است ! “نظهر” یعنی آشکار کنیم. اصلاح نمایان و چشمگیر اصلاحی که روشن باشد. در شهرهایت به عمل آوریم. آن قدر این اصلاح اساسی باشد که احتیاج به فکر و مطالعه نداشته باشد. علایمش از در و دیوار پیدا است به عبارت دیگر سامان به زنگی مخلوقات تو دادن شکم ها را سیراب کردن تن ها را پوشاندن بیمارها را معالجه کردن جهل را از میان بردن اقدام برای بهبود زندگی مادی مردم. زندگی مادی مردم را سامان دادن. (6)
حضرت در منشور حکومتی اش به مالک یکی از اهداف حکومت را آبادانی شهرها که در پرتو اقتصاد سالم و پویا ممکن است ذکر می کند: “عماره بلادها” (7)
امام در همین فرمان خود به بعضی نکات و اصول اقتصادی اشاره می کند. به عنوان مثال به مالک توصیه می کند که بیشتر همت خود را به آبادانی زمین های کشاورزی و راهکارهای بهینه برای بدست آوردن محصولات کشاورزی صرف کند. اما وضع مقررات مالیاتی و بدست آوردن مالیات بیشتر از کشاورزان نباید کانون توجه و هم و غم حاکم باشد چرا که در صورت عدم تناسب مالیات با هزینه کار موجب تخریب و نابسامانی کشور و مردم خواهد شد. (8)
حضرت در ادامه تبیین نکات اقتصادی خود به چگونگی دریافت مالیات اشاره می کند و به مالک توصیه می کند که نباید در اخذ آن به صاحبان اصلی حقوق اجحاف و ستمی گردد و لذا باید دقیقا به نکات اصلی و حاشیه ای مانند خشکسالی سیل آفت توجه کرد که در صورت وجود آن حکومت باید به یاری مردم شتافته و تخفیف مالیات را سرلوحه برنامه خود قرار دهد. (9)

توسعه فرهنگی
حق و توقع مردم از حکومت به تامین نیازهای مادی آن منحصر نیست. تامین وترقی فرهنگ عمومی یا راهکارهای مختلفی چون گسترش مدارس و رسانه های جمعی و مبارزه با بی سوادی و کم سوادی نیز در شمار حقوق اساسی مردم جای دارد.
اگر شهروندان به آیین و دینی خاص مانند اسلام در کشورهای اسلامی پایبندند حاکم نماینده و وکیل مردم مومن و متدین به اسلام است و باید در مسیر توسعه فرهنگ ایمان و مبارزه با ناهنجاری های دینی ـ که خواست مردم مسلمان است ـ گام بردارد. حضرت علی (ع) آموزش و تربیت مردم را از حقوق مردم بر حاکم می شمارد و می فرماید:
اما حق شما بر من این است... که شما را تعلیم و آموزش دهم تا جاهل نباشید و نیز یاد دادن آداب اجتماعی بخشی از حق شما است تا در شمار دانایان قرار گیرید. (10)
حضرت در جای دیگر اولین حق مردم بر حاکم رانصیحت مردم ذکر می کند یعنی حاکم باید بانصیحت و تذکر و خیرخواهی فرهنگ عمومی و دینی مردم را گسترش دهد(11) حضرت در دستورالعمل خود به فرماندار مکه وی را به تعلیم جاهل و مبارزه بابی سوادی و نصیحت عالم فرمان می دهد. (12)
بی تردید فرمانروایی که رسالتی چنین سنگین برعهده دارد باید خود از اهل دانش و فضل به شمار آید:
سزاوار نیست که حاکم شخص جاهل باشد تا با جهل خود مردم را گمراه سازد. (13)
حضرت والیان خود را به همنشینی با علما و حکما و مشاوره با آنان در کشورداری امر می کند تا در سایه رای متخصصان و اهل فن امور کشور به نحو شایسته سامان یابد. (4) ناگفته پیدا است دانشور بودن به تنهایی نمی تواند برای فرمانروا کافی باشد. حاکم وظیفه دارد پایبندی به قرآن و سنت را بخشی از حق مردم به شمار آورده در این جهت گام بردارد. امام (ع) در این باره می فرماید:
ای مردم حق شماست که ما حاکمان به کتاب الهی و سیره رسول خدا عمل کنیم. (15)
آن بزرگوار چنان تصریح می فرمود که هرگز نباید انسان های سست ایمان و غیرپایبند به شریعت فرمانروایی مسلمانان را برعهده گیرند زیرا سنت نبوی را تعطیل می کنند و امت را در گرداب هلاکت غوطه ور می سازند. (16)
در مکتب علوی هدف حکومت دینی اجرای احکام الهی است:
“خداوندا تو می دانی هدف ما از حکومت و جنگ ها احیای نشانه های دین تو است... تا احکام و حدود تعطیل شده دین تو دوباره اجرا گردد.”
آن امام معصوم فرماندارانش را نیز به آموزش و پرورش مردم فرا می خواند. در نامه آن بزرگوار به حاکم مکه چنین می خوانیم:
مراسم حج را با مردم برگزار کن “ایام الله” را به آنان یادآور شو در بامداد و شامگاه با مردم نشست داشته باش و به تعلیم جاهل و تذکر عالم بپرداز. (17)
در مکتب علوی از وظایف حاکم “عمل به اوامر الهی” زنده کردن سنت نبوی اقامه حدود الهی و نهایت کوشش در موعظه و نصیحت مردم” ذکر شده است. (18)
و نیز لازمه احیای دین و شریعت مبارزه بامنحرفان و بدعت گزاران می باشد. (منبع: حقوق متقابل مردم و حکومت قراملکی محمدحسن کانون اندیشه جوان)

پاورقی:
. 1 الفقر الموت الاکبر” (نهج البلاغه حکمت 154)
. 2 “القبر خیر من الفقر” (غررالحکم ج 1 ص 106 شماره 392).
. 3 “الفقر یخرس الفطن عن حجته”. (همان حکمت 3).
. 4 “یا بنی انی اخاف علیک الفقر فاستعذ بلله منه فان الفقر منقصه للدین مدهشه للعقل داعیه للمقت”. (نهج البلاغه حکمت 311).
. 5 “ونظهر الاصلاح فی بلادک”. (همان خطبه 131).
. 6 پیرامون جمهوری اسلامی ص 81 نهضت های اسلامی ص. 65
. 7 همان نامه 53 شماره. 48
. 8 “ولیکن نظرک فی عماره الارض ابلغ من نظرک فی استجلاب الخراج لان ذلک لایدرک الا بالعماره و من طلب الخراج بغیر عماره اخرب البلاد. (همان).
. 9 “فان شکر ثقلا او عله او انقطاع شرب او باله و احاله ارض... خففت عنهم بما ترجوان یصلح به امرهم”. (همان نامه 53 شماره 49) برای توضیح بیش تر از اهمیت مسائل اقتصادی در اندیشه امام (ع) رجوع شود به: دکتر سیدمحسن طائری اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه.
. 10 “فاما حقکم علی... تعلیمکم کیما لاتجهلوا و تادیبکم کی تعلموا”. (همان خطبه 34).
. 11 “و اما حقکم علی فالنصیحه لکم”. (همان خطبه 34).
. 12 “و علم الجاهل و ذکرالعالم”. (همان نامه 67).
. 13 لاینبغی ان یکون الوالی... الجاهل فیضلهم بجهله” (همان خطبه 131).
. 14 “واکثر مدارسه العلما و منافئه الحکما فی تثبیت ما صلح علیه امر بلادک و اقامه ما استقام به الناس قبلک”. (همان نامه 53 شماره 24).
. 15 “و لکم علینا العمل بکتاب الله تعالی و سیره رسول الله (ص)”. (همان خطبه 170).
. 16 “لنرد المعالم من دینک... و تقام المعطله من حدودک”. (همان خطبه 131).
. 17 “فاقم للناس الحج و ذکرهم بایام الله و اجلس لهم العصرین فافت المستفتی و علم الجاهل و ذاکرالعالم”. (همان نامه 67).
. 18 “انه لیس علی الامام الا ما حمل من امر ربه: الابلاغ فی الموعظه والاجتهاد فی النصیحه و الاحیا للسنه واقامه الحدود علی مستحقیها”. (همان خطبه 104).

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: